Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Nieznany gatunek wija odkryto w Hrabstwie Orange w Kalifornii. Illacme socal z daleka wygląda niepozornie – cienki jak igła, mierzący nie więcej niż kilka centymetrów, całkiem biały – w przybliżeniu robi niesamowite wrażenie, jako posiadacz 486 nóg i głowy przypominającej filmowego Predatora.

Publikacja w czasopiśmie “ZooKeys” z 21 czerwca 2023 roku wprowadza nowy gatunek do katalogu opisanych już ponad 12 tysięcy dwuparców (łac. Diplopoda) – charakterystycznej gromady wijów, której osobniki składają się z uzbrojonej głowy i licznych segmentów, wyposażonych w dwie pary odnóży każdy (tak zwanych diplosegmentów).

Dwuparce są też czasem nazywane po polsku krocionogami, właśnie ze względu na bardzo liczne odnóża. Z tego samego powodu mylnie nazywane są też czasem stonogami. Te ostatnie to jednak zupełnie inne zwierzęta, należące do skorupiaków i w klasyfikacji drzewa gatunków mające wspólne miejsce dopiero na poziomie typu – stawonogów. Dla porównania – wszystkie „duże zwierzęta”, czyli kręgowce, należą do jednego typu – strunowców – wraz z kilkoma innymi podtypami. Krocionogi ze stonogami mają więc tyle wspólnego, co człowiek z bezczaszkowym lancetnikiem.

Pośród dwuparców rodzaj Illacme, którego gatunek opisali badacze, jest gatunkiem na największej liczbie odnóży. Rekordzista – Illacme plenipes, znaleziony pod kamieniem w dębowym lesie i opisany w 1926 roku także w Kalifornii – miał 750 kończyn. Kolejne znajdowane okazy miały zwykle nie mniej niż 700 odnóży. Illacme socal, którego jako pierwszego w tym gatunku odnalazł dr Paul E. Marek, miał 486 nóg, jest więc nieco krótszym kuzynem rekordowego krocionoga.

Wszyscy przedstawiciele rodzaju Illacme mieszkają w Kalifornii, na zachodzie Ameryki Północnej. Blisko z nimi spokrewniony rodzaj Nematozonium można jednak spotkać w południowej Afryce, ale nadrzędna rodzina Siphonorhinidae spotykana jest też na Madagaskarze, Archipelagu Malajskim i na Półwyspie Indochińskim, a więc w bardzo dużym geograficznym rozstrzale.

Autorzy artykułu zwracają uwagę na wyjątkowość zjawiska, ze względu na mocno zurbanizowany region, jakim jest Kalifornia. Zauważają, że tak ten gatunek dwuparca mógł przetrwać tylko dlatego, że od dawna na tych terenach dba się o zachowanie naturalnych, dziko rozwijających się terenów.

Odkrycie dokonane w 2022 roku nie było przypadkowe – zespół badaczy dobrze wiedział, czego szuka, uważnie przegrzebując glebę w Whiting Ranch Wilderness Park w Hrabstwie Orange. Kilka lat wcześniej dwóch przyrodników - Cedric Lee i James Bailey – opublikowali zdjęcie nierozpoznanego wija w aplikacji iNaturalist. Ich fotografia przyciągnęła i zainspirowała do poszukiwań badaczy, a sami przyrodnicy zostali wpisani na listę współautorów publikacji. Dr Paul E. Marek, pierwszy autor publikacji, żeby znaleźć opisane potem w artykule okazy przebył całe Stany Zjednoczone – z położonej na wschodnim wybrzeżu Wirginii, gdzie pracuje w Virginia Polytechnic Institute and State University, Blacksburg. Po powrocie do swojego laboratorium z żywymi okazami Illacme socal dr Marek zbadał ich DNA i dzięki temu przekonał się, że rzeczywiście ma do czynienia z zupełnie nowym gatunkiem.

Krocionogi żyją na naszej planecie od zamierzchłych czasów – według zapisów kopalnych były pierwszymi zwierzętami lądowymi, które oddychały tlenem pochodzącym z atmosfery. Od tego czasu wykonują niezwykle istotną pracę, bez której nie byłoby świata pełnego roślin, jaki znamy tworzą glebę. Ich pożywieniem są martwe rośliny, przetrawiane na składniki odżywcze, które stanowią glebę.

Badania: Paul E. Marek et al, A new species of Illacme from southern California (Siphonophorida, Siphonorhinidae), ZooKeys (2023). DOI: 10.3897/zookeys.1167.102537

Opracowano na podstawie artykułu Meet the 486-legged creature found in an LA area park opublikowanego na portalu Phys.org oraz publikacji źródłowej.

Wszystkie opublikowane zdjęcia pochodzą z publikacji źródłowej, dostępne na podstawie licencji Creative Commons.