Czym kierujemy się, podejmując codzienne decyzje?
Niektóre nasze codzienne decyzje dotyczą nie tylko nas samych, ale również innych ludzi. Tym, co pomaga nam w podejmowaniu takich decyzji, są moduły umysłowe nazywane fundamentami moralnymi, takie jak troska, sprawiedliwość, lojalność, autorytet i czystość. Czasami jednak ludzie stają przed dylematami moralnymi, w których muszą wybierać między fundamentami.
Wyobraźmy sobie przypadek Magdy, która pracuje w dziale rekrutacji. Przywiązuje ona dużą wagę do uczciwości i lojalności, a troska, autorytet i czystość są dla niej mniej ważne. Magda przegląda CV kandydatów i decyduje, którego z pracowników zatrudnić: jeden z nich to dość kompetentna, ale nieznana osoba, a drugi to mniej kompetentny syn jej koleżanki. Magda staje w sytuacji dylematu moralnego i może (nawet nieświadomie) zadać sobie pytanie, który fundament moralny jest dla niej bardziej istotny: uczciwość czy lojalność?
Łukasz Jach, Mariola Paruzel-Czachura, Luke Aiken i Peter K. Jonason w artykule pt.: „How do the moral foundations attract the needle of a moral compass?: Relative scores as a supplementary method of measuring moral foundations” przedstawili wyniki dwóch badań, w których testowali nowe podejście do oceny fundamentów moralnych. Oprócz standardowego, bezwzględnego pomiaru ważności fundamentów moralnych, badacze zaproponowali pomiar ich względnej ważności, czyli tego, jak ważny dla danej osoby jest konkretny fundament w porównaniu z innymi.
W pierwszym badaniu (próba 1283 osób) autorzy artykułu zaobserwowali, że oceny bezwzględne i względne dają różne informacje na temat fundamentów moralnych. Na przykład kobiety uzyskały wyższe bezwzględne wyniki niż mężczyźni w zakresie troski, sprawiedliwości i czystości, jednak w przypadku wyników względnych kobiety uzyskały wyższe niż mężczyźni wyniki jedynie w przypadku troski, zaś mężczyźni uzyskali wyższe niż kobiety wyniki w zakresie względnej lojalności i autorytetu.
W badaniu drugim (próba 341 osób) badacze odnotowali, że bezwzględne i względne wyniki dotyczące fundamentów moralnych dały różne wyniki dla poszczególnych płci i krajów. Przykładowo kobiety niepochodzące z krajów typu WEIRD (tj. western = zachodnie, educated = wykształcone, industrialized = uprzemysłowione, rich = bogate i democratic = demokratyczne) uzyskały wyższe wyniki niż kobiety z krajów typu WEIRD w zakresie absolutnej lojalności, autorytetu i czystości, jednak w przypadku wyników względnych uzyskały wyższe wyniki tylko w przypadku lojalności.
Rezultaty zaprezentowane w artykule sugerują, że uzupełnienie badań nad fundamentami moralnymi o wyniki względne jest znaczącym rozszerzeniem pola interpretacji uzyskiwanych danych, ponieważ wyniki względne mogą lepiej odzwierciedlać kontekst codziennych decyzji, kiedy ludzie są zmuszeni do decydowania o ważności różnych fundamentów moralnych.
Źródło: https://us.edu.pl/wydzial/wns/2023/02/20/fundamenty-moralne-badania-naukowe/
