Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Marian Smoluchowski, Marian Ritter von Smolan Smoluchowski (ur. 28 maja 1872, zm. 5 września 1917) – polski fizyk, pionier fizyki statystycznej, alpinista i taternik.

Urodził się w Vorderbrühl pod Wiedniem w Austrii, w latach 1890–1894 studiował fizykę na uniwersytecie w Wiedniu. W 1895 obronił z wyróżnieniem pracę doktorską „Akustyczne badania nad sprężystością ciał miękkich”. W 1898 roku został docentem. Przez kilka lat pracował w laboratoriach różnych ośrodków naukowych Europy (Uniwersytet Paryski, Glasgow, Berlin). W 1898 otrzymał prawo wykładania (tzw. veniam legendi). W latach 1899–1912 pracował na Uniwersytecie Lwowskim, od 1900 jako profesor. W latach 1906–1907 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika. Od 1912 profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim, w katedrzefizyki doświadczalnej. Objął ją po Auguście Witkowskim, który długo wcześniej wskazał go jako swego następcę. Był założycielem Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Od 1965 roku Polskie Towarzystwo Fizyczne przyznaje nagrodę jego imienia – Medal im. Mariana Smoluchowskiego. To odznaczenie naukowe nadawane za wybitne osiągnięcia w dziedzinie rozwoju fizyki. 

Smoluchowski był klasykiem fizyki statystycznej. Prowadził badania nad wyjaśnieniem ruchów Browna. Albert Einstein wykorzystał uzyskane przezeń wyniki przy formułowaniu teorii wyjaśniającej chaotyczne ruchy cząstek. Jedno z równań teorii dyfuzji jest znane jako równanie Smoluchowskiego. 15 lipca 1917 roku został wybrany na rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zmarł 5 września 1917 roku w Krakowie w wyniku dyzenterii. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1936). Jego imię nosi Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1970 roku jednemu z kraterów na Księżycu nadano nazwę Smoluchowski od nazwiska Mariana Smoluchowskiego.