Wykład „Poznanie czy wytwarzanie? O poznaniu naukowym jako intencjonalnym”
W środę 4 listopada 2015 roku o godz. 15.30 w sali sympozjalnej nr III na IV piętrze w budynku Wydziału Nauk Społecznych przy ul. Bankowej 11 odbędzie się kolejne spotkanie w ramach XIV edycji Seminarium „Problem granic w filozofii i nauce”
Wykład pt. „Poznanie czy wytwarzanie? O poznaniu naukowym jako intencjonalnym” wygłosi ks. prof. dr hab. Jan Krokos z Teorii Poznania (Sekcja Katedry Teorii Poznania i Filozofii Języka) Instytutu Filozofii na warszawskim Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Przywołane przez Immanuela Kanta znane od starożytności przekonanie o podmiotowych warunkach poznania w jego ujęciu zaowocowało przeświadczeniem, że owe podmiotowe aprioryczne warunki są zarazem apriorycznymi warunkami przedmiotowymi, a przedmiot nie jest po prostu dany podmiotowi poznającemu, lecz w pewien sposób przezeń utworzony. Tym samym poznaniu przypisuje się moc wytwarzania własnego przedmiotu. Rozważenie intencjonalności może pomóc rozświetlić ten dylemat, obecny we współczesnej filozofii nauki i filozofii poznania.
Przypomniana przez Franza Brentana intencjonalność jako właściwość fenomenów psychicznych charakteryzowana była przezeń jako inegzystencja (immanentna przedmiotowość) oraz skierowanie na przedmiot. Tymczasem, jak się wydaje, intencjonalność jest sposobem bycia bytu umysłowego, czyli po prostu – umysłu. Urzeczywistnia się on jako intencjonalny dzięki konstytutywnej dlań właściwości, którą nazywamy intencjonalnością. Dzięki niej umysł, aktualizując się we własnych aktach (działaniach), ujawnia się jako otwarty i twórczy, przy czym owa otwartość i twórczość umysłu w pierwszym rzędzie dotyczy jego własnych aktów, aktów umysłowych czyli urzeczywistnień umysłu.
Otwartość intencjonalna, będąca pasywnością, przekształca się w coraz to bardziej wyraźne skierowanie się na coś lub celowanie w coś, w proste odniesienie się do czegoś, wreszcie w określoną relację podmiotu względem przedmiotu jakoś transcendentnego. Twórczość intencjonalna przejawia się w wytwarzaniu samych aktów i przedmiotów czysto intencjonalnych, pierwotnie immanentnych, mogących jednakże uzyskać względną transcendencję wobec aktów je wytwarzających.
Aktywizujący się umysł aktywizuje się zawsze jako otwarty i twórczy, a jego urzeczywistnianie się charakteryzowane jest przez trójjednię działania, poznania i wytwarzania. Poznanie naukowe, będące określonym, wytworzonym (na miarę znajomości rzeczy) przez podmiot działaniem, jest zarazem poznaniem i wytwarzaniem: poznaniem przedmiotu i wytworzeniem wiedzy o tym przedmiocie: opisu, teorii czy modelu, które z kolei same mogą stać się przedmiotem dalszych poznań i operacji poznawczych, tworzonych przez podmiot.
Dostrzeżenie w intencjonalności trójjedni działania, poznania i wytwarzania może dopomóc w uchyleniu dylematu dotyczącego poznawczej pasywności i aktywności wszelkiego poznania, w tym poznania naukowego.
Serdecznie zapraszamy!
