Mózg niemowlęcia kształtuje się w rozmowie
O tym, że dziecko rozwija się w kontakcie ze swoimi rodzicami lub opiekunami nie trzeba nikogo przekonywać. Jak pokazują najnowsze badania neurologiczne, nie wystarczy jednak do dziecka mówić – trzeba z nim rozmawiać. Dzieci, które są aktywne w “konwersacji” z dorosłymi, mają znacznie lepiej rozwinięte połączenia mózgowe między obwodami odpowiedzialnymi za przetwarzanie słuchowe i procesy mowy. A to oznacza wyższe kompetencje językowe w przyszłości.
Dzieci uczą się swojego rodzimego języka dzięki kontaktowi ze swoimi opiekunami. Nie może to być jednak całkowicie bierny kontakt. Wydaje się, że skoro kilkumiesięczne dziecko nie potrafi jeszcze samo mówić, to będzie się uczyło słuchając tego, co mówią jego opiekunowie. Psychologia rozwojowa twierdzi jednak co innego, co teraz potwierdziły badania neurologiczne. To nie wsłuchiwanie się w głos rodzica, ale odpowiadanie mu, czyli reakcje dziecka, najlepiej pokazują, jakie będą jego umiejętności językowe w przyszłości. Najnowsze badania, opublikowane właśnie przez psychologów i neurologów z kilku amerykańskich uczelni w czasopiśmie „JNeurosci. The Journal of Neuroscience” koncentrują się na jednym zagadnieniu – jak komunikacja z niemowlęciem wpływa na rozwój jego obwodów mózgowych związanych z mową.
Badacze z Uniwersytetu Stanforda i Uniwersytetu Waszyngtona w St. Louis prowadzili badania w grupie niemowląt od 5. do 8. miesiąca życia. Grupa psychologów podczas obserwacji dzieci w ich naturalnym środowisku domowym zainteresowała się przede wszystkim tym, w jakim stopniu dzieci są aktywne podczas komunikacji ze swoimi opiekunami. Nie chodziło więc o to, czy rodzice mówią do swoich dzieci, ale na ile dzieci reagują, odpowiadają gestami, minami czy naśladowaniem mowy. Naukowcy nazywają to „zwrotami konwersacyjnymi” (ang. conversational turns) i to liczba i częstotliwość takich zwrotów właśnie stała się jednostką pomiarową w badaniu.
Wyniki wcześniejszych badań i wstępne obserwacje pozwoliły badaczom założyć, że sieci neuronowe w mózgu odpowiadające za kompetencje językowe rozwijają się w dwóch różnych tempach. Sieć przetwarzania słuchowego, która umożliwia słuchanie i rozumienie tego, co się słyszy, zaczyna się rozwijać już w okresie płodowym. Już wtedy uruchamia się obwód łączący tylną sieć skroniową, obejmującą połączenia kory słuchowej i obustronny górny zakręt skroniowy. Natomiast sieć neuronowa związana z bardziej skomplikowanymi procesami, takimi jak konstrukcje składniowe i relacje znaczeniowe – sieć czołowo-skroniowa obejmująca połączenia lewego zakrętu czołowego dolnego – zaczyna działać dopiero we wczesnym dzieciństwie.
Badania, którymi kierowała Lucy S. King, doktorantka psychologii z Uniwersytetu Stanforda, polegały z jednej strony na obserwacji i wywiadzie zachowań komunikacyjnych w domach badanych dzieci, a z drugiej na skanowaniu aktywności mózgowej tych dzieci (podczas snu) metodą fMRI, czyli funkcjonalnego obrazowania metodą rezonansu magnetycznego.
Badania wykonane podczas snu dzieci pokazały, że oba obwody powiązane z językiem są powiązane także ze sobą – aktywują się jednocześnie i działają w sposób skoordynowany. Zaobserwowano też jeszcze jedną istotną korelację – u niemowląt, które częściej nawiązywały kontakt z opiekunami podczas konwersacji, pierwotniejsza sieć związana z przetwarzaniem słuchowym cechowała się znacznie mniejszą łączliwością. To oznacza, że staje się mniej zamknięta w sobie i bardziej otwarta na łączenie się z siecią związaną z aktywnymi kompetencjami językowymi i komunikacyjnymi.
To, że połączenia mózgowe słabną lub wzmacniają się jest sytuacją normalną, powiązaną z rozwojem – specyficzne połączenia ustępują, a inne są udoskonalane w trakcie rozwoju. Autorzy badań podkreślają, że konieczna jest kontynuacja badań – przyszłe badania mogą ujawnić, jak słabsza łączność związana z większą liczbą „zwrotów konwersacyjnych” wpływa na rozwój języka u niemowląt.
Badania źródłowe:
Lucy S. King, M. Catalina Camacho, David F. Montez et. al. Naturalistic Language Input is Associated with Resting-State Functional Connectivity in Infancy. JNeurosci 30 November 2020. DOI: https://doi.org/10.1523/JNEUROSCI.0779-20.2020
Opracowano na podstawie artykułu Infant Brain Circuitry Shaped by Language Exposure opublikowanego na portalu scitechdaily.com i tesktu źródłowego.
