Indie uruchamiają teleskop z ciekłym lustrem
Nowy obiekt teleskopowy, który znajduje się na szczycie góry Devasthal w Himalajach (w dystrykcie Nainital w Indiach), będzie obserwował niebo, aby identyfikować takie obiekty, jak supernowe, soczewki grawitacyjne, śmieci kosmiczne i asteroidy. To największy w Azji teleskop z ciekłym lustrem.
Devasthal Observatory znajduje się na wysokości 2450 m n.p.m. International Liquid Mirror Telescope (ILMT) należy do Aryabhatta Research Institute of Observational Sciences (ARIES).
W teleskopach z płynnym zwierciadłem powierzchnią odbijającą światło nie jest wypolerowany element szklany lub metalowy, lecz ciecz (najczęściej rtęć), przybierająca kształt paraboloidy w wyniku wprawienia jej w ruch obrotowy z odpowiednią prędkością kątową. Wadą tego rodzaju teleskopu jest fakt, iż może on pracować jedynie jako teleskop zenitalny (skierowany zawsze dokładnie w okolice zenitu) i niemożliwe jest skierowanie go w inny obszar nieba (do obserwacji dostępny jest jedynie wąski pas sfery niebieskiej przemieszczający się przez zenit w wyniku ruchu dobowego). Ponadto ze względu na toksyczność par rtęci konieczne jest zapewnienie personelowi pracującemu przy teleskopie odpowiednich środków ochronnych. Problemem jest też czyszczenie powierzchni ciekłego zwierciadła z osiadającego na nim kurzu i pyłu.
Zbudowany przez astronomów z Indii, Belgii i Kanady nowatorski instrument wykorzystuje obracające się lustro o średnicy 4 metrów, wykonane z cienkiej warstwy ciekłej rtęci do zbierania i skupiania światła. Cienka przezroczysta warstwa mylaru (szczelnej powłoki wykonanej z folii poliestrowej) chroni rtęć przed wiatrem. Odbite światło przechodzi przez zaawansowany wielosoczewkowy korektor optyczny, który zapewnia ostre obrazy w szerokim polu widzenia. Umieszczony na ognisku wielkoformatowy aparat elektroniczny rejestruje obrazy. Obrót Ziemi powoduje, że obrazy przesuwają się w poprzek kamery, ale ruch jest kompensowany elektronicznie przez kamerę. Ten tryb działania zwiększa skuteczność obserwacji i sprawia, że teleskop jest szczególnie czuły na ruchome oraz zmienne w czasie obiekty, takie jak supernowe, soczewki grawitacyjne, śmieci kosmiczne czy asteroidy.
W ramach projektu ILMT współpracują badacze z wielu uczelni i instytutów naukowych z całego świata: Indii, Belgii, Kanady, Wielkiej Brytanii, Uzbekistanu i Polski. Kierownikiem projektu jest prof. Jean Surdej (Uniwersytet w Liège, Belgia oraz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska).
Opracowano na podstawie:
A Unique Liquid-Mirror Telescope sees first light in the Indian Himalayas
First light May/June 2022
