Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

W czasopiśmie naukowym „Przegląd Badań Edukacyjnych” ukazał się artykuł pt. „Methodology of Modern Research Concerning Childhood – The Perspective of Childhood Studies” autorstwa prof. dr hab. Ewy Jarosz z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zasadnicza teza opracowania mówi o tym, iż nowoczesne badania dotyczące dzieciństwa rozwijają się obecnie głównie na podłożu głębokiego rozumienia idei praw dziecka. Przejawia się to nie tylko w podejmowanej w różnych badaniach problematyce, ale także w określonym stylu formułowania celów badań oraz w ich aspektach metodologicznych.

W obecnym kształcie rozwój badań nad dzieciństwem rozpoczął się w latach 90., wkrótce po przyjęciu Konwencji o prawach dziecka. Zdaniem naukowców dokument ten, jako akt międzynarodowych regulacji nadających dzieciom nowy status prawny i społeczno-kulturowy, był kluczowym czynnikiem zmian w obszarze badań nad dzieciństwem. Konwencja wyrażała i narzucała konieczność poszanowania praw dzieci w badaniach, czyli nadawania dzieciom podmiotowego statusu i udziału w badaniach, a także konieczność poszanowania tych praw w kontekście stosowanych metod badawczych. Spowodowało to, że zaczęły rozwijać się nowe metody stosowane w badaniach dotyczących dzieciństwa.

Artykuł ukazuje, jak zasadnicze wymiary idei praw dziecka, tj. poszanowanie podmiotowości dzieci oraz ich prawa do ekspresji własnej opinii w sprawach ich dotyczących, przejawiają się w badaniach realizowanych w formacji badawczej, jaką są childhood studies. Mają one bowiem swój wyraz zarówno w określonej perspektywie epistemologicznej badań, jaką jest poznawanie rzeczywistości „oczami” dzieci, jak i w preferowanych rozwiązaniach metodologicznych – poprzez stosowanie określonych rodzajów badań oraz stosowaniu metod, które umożliwiają pozyskanie relacji, opinii czy ocen dzieci.

Badania prof. Ewy Jarosz prezentowane w tekście, oparte o analizę dyskursu naukowo-badawczego, pozwoliły wyłonić preferowane w childhood studies typy badań dzieciństwa, tj. etnograficzne, meta-analityczne, oparte o big data, populacyjne i longitudinalne, a także wskazać na promowany w badaniach dzieciństwa trend, jakim jest realizacja badań jako partycypacyjnych – czyli z udziałem dziećmi jako współbadaczy swej rzeczywistości.

Zdaniem badaczki najbardziej preferowanym sposobem prowadzenia współczesnych badań dotyczących dzieciństwa wydaje się podejście etnograficzne, które umożliwia dzieciom wypowiadanie się w bezpośredniej relacji badawczej. Innym powszechnym rodzajem badań są badania populacyjne oparte na próbach dzieci reprezentujących większe grupy. Służą do pokazywania sytuacji życiowych dzieci, ich zachowań, problemów, których doświadczają, oraz jakości życia z ich subiektywnej perspektywy.

Makroanaliza z kolei pozwala ukazać ogólną sytuację dzieci w wymiarze demograficznym, społecznym, zdrowotnym, edukacyjnym i prawnym. Makroanaliza przybierają często formę raportów, które monitorują sytuację dzieci w odniesieniu do ich problemów i warunków życia. Badania longitudinalne natomiast mają na celu ukazanie przemian dzieciństwa lub pokazanie znaczenia różnych przełomów społecznych, społeczno-ekonomicznych lub politycznych dla jakości dzieciństwa.

Z artykułu płynie wniosek, że dzieci powinny współpracować z badaczami na każdym etapie procesu badawczego – od jego projektowania, przez opis, aż po wykorzystanie wyników w praktyce społecznej. Obecnie można dostrzec zmianę w metodologii badań nad dzieciństwem, polegającą na reorientacji pozycji dzieci w porównaniu z wcześniejszymi badaniami. Następuje przejście od badań „na dzieciach” lub „o dzieciach” do badań „z dziećmi”.

Źródło:

https://us.edu.pl/wydzial/wns/2021/12/29/idea-praw-dziecka-prof-dr-hab-ewa-jarosz

E. Jarosz: Methodology of Modern Research Concerning Childhood – The Perspective of Childhood Studies. „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2021, nr 35. Z artykułem można zapoznać się w otwartym dostępie na stronie: https://apcz.umk.pl/PBE/article/view/32634.