Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Duże mięsożerne ssaki są silnymi i wytrzymałymi zwierzętami, ale wobec zmiany ich naturalnego środowiska okazują się bardzo wrażliwe. Ze względu na ściśle określoną dietę, żyją najczęściej w niewielkich populacjach. W przeciwieństwie do zwierząt znajdujących się niżej na piramidzie troficznej, przyjęty tryb prowadzi do ich małego zróżnicowania genetycznego. Jest ono niezwykle istotne dla przetrwania i zdolności adaptacyjnych gatunku, bowiem zmiana tylko jednego ważnego czynnika może być niezwykle niebezpieczna.

W badaniach opublikowanych w czasopiśmie „Current Biology” naukowcy z Uniwersytetu Kopenhaskiego opisują swoje badania nad zróżnicowaniem genetycznym lamparta afrykańskiego, podgatunku lamparta plamistego. Naukowcy wyselekcjonowali pełny genom 53 takich kotów i porównali je do genomu lamparta amurskiego (innego podgatunku lamparta plamistego) i innych dużych kotów drapieżnych. Wyniki były zaskakujące – okazało się, że lampart afrykański cechuje się bardzo dużą różnorodnością genetyczną, prawie czterokrotnie większą niż lampart amurski, dwukrotnie większą niż lew i aż pięciokrotnie większą niż gepard.

– Wyjątkowa różnorodność genetyczna jest wynikiem tego, że lampart uniknął zmniejszania się i znikania swoich grup. Jak ustaliliśmy – mówi dr Patrícia Pečnerová z Wydziału Biologii Uniwersytetu Kopenhaskiego, współautorka publikacji – przez setki tysięcy lat populacje lamparta afrykańskiego stale były duże. Naszym zdaniem było to możliwe dzięki wszechstronności tego gatunku, który żywi się szerszą gamą ofiar niż jakikolwiek inny drapieżnik.

Duża różnorodność genetyczna nie była jedyną interesującą informacją, znalezioną w genomie lamparta afrykańskiego. Dzięki badaniu dowiedzieliśmy się również, że cechy genetyczne tego kota sprawiają, iż ma na niego wpływ mniej barier środowiskowych, niż na jakiegokolwiek innego ssaka w Afryce.

– W czasie swojej ewolucyjnej historii lampart wędrował po kontynencie afrykańskim z większą swobodą niż inne gatunki ssaków, pozwalając w ten sposób na mieszanie się materiału genetycznego osobników, żyjących w różnych lokalizacjach – wyjaśnia dr Kristian Hanghøj, jeden z autorów korespondencyjnych. – Cechą wyróżniającą ten gatunek jest możliwość przystosowania się do niemal każdego środowiska i klimatu. Ani lasy deszczowe, ani pustynia nie blokowała jego wędrówek przez ostatnie tysiąclecia.

Wyniki przeprowadzonych badań dobrze obrazują to, co nazywamy ekologią gatunku. To, na ile drapieżnik jest wybredny w wyborze miejsca zamieszkania i ofiar, na które będzie polować, ma odzwierciedlenie w jego genomie. Wyjątkowo wysokie zróżnicowane genetyczne lamparta afrykańskiego umożliwia mu przystosowanie się do zmian środowiskowych, nawet tak poważnych jak zmiany klimatu i wyniszczanie zamieszkałych przez niego środowisk.

Mimo wszystko jednak fragmentacja siedlisk lamparta, która ma teraz miejsce, może stanowić zagrożenie dla tego gatunku. Zmiany, które wprowadza człowiek w naturalnym środowisku tego drapieżnika postępują zbyt szybko, aby jakiekolwiek dzikie zwierzę mogło się do nich przystosowań. Już wcześniejsze badania pokazały, że w ciągu ostatnich 300 lat lampart afrykański stracił ponad połowię terenów, które były jego naturalnymi siedliskami.

 – Musimy to wyraźnie podkreślić, że pomimo swojego ewolucyjnego sukcesu lampart afrykański, podobnie jak inne drapieżniki, staje wobec dużego zagrożenie dla swojego przetrwania – podsumowuje dr Pečnerová.

Źródło badań: Patrícia Pečnerová et al, High genetic diversity and low differentiation reflect the ecological versatility of the African leopard, Current Biology, February 25, 2021DOI:doi.org/10.1016/j.cub.2021.01.064

Opracowano na podstawie artykułu A cat of all trades opublikowanego na portalu Phys.org (dostarczonego przez Uniwersytet Kopenhaski).