Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Człowiek bardzo wiele uwagi poświęca na zrozumienie zachowań innych ludzi. Dojrzały psychicznie człowiek potrafi „wczuć się” w stan osoby, z którą ma kontakt, na przykład podczas rozmowy. Ludzie przez całe życie uczą się, jak rozpoznawać sygnały, które nieświadomie przekazuje im rozmówca. Dzięki temu potrafią zauważyć - także nieświadomie - oznaki czyjegoś oszustwa.

Czy podobne sygnały potrafią też odczytać towarzyszące ludziom psy? O tym postanowili się przekonać austriaccy badacze, tworząc zespół składający się z kognitywistów, psychologów i weterynarzy, których wspólny przedmiot zainteresowania określić można jako kognitywistykę porównawczą (ang. comparative cognition).

W badaniu wzięło udział 260 psów różnych ras (wszystkie psy, pomimo znaczących różnic w wyglądzie, należą do jednej rasy – łac. Canis familiaris, pies domowy), które poddano eksperymentowi składającemu się z trzech następujących po sobie etapach. W pierwszym etapie badania przed każdym psem postawiono dwie zakryte miski. Obcy dla psa człowiek doradzał mu wybór miski, w której znajdował się smakołyk, mówiąc zawsze prawdę. Jeżeli pies wybrał wskazaną miskę, otrzymywał smakołyk.

Potem następowało zamieszanie – na oczach psów inny obcy człowiek przenosił smakołyki z jednej miski do drugiej miski. Na tym etapie psy podzielono na dwie grupy. W jednej z nich psy widziały, że człowiek, który ich karmił, również widział, że ten drugi człowiek przekładał smakołyk. W drugiej grupie ten człowiek był nieobecny. Trzeci etap był powtórzeniem pierwszego – ten sam człowiek znów wskazywał tę samą miskę, tym razem jednak pustą, o czym psy powinny wiedzieć. Zwierzę musiało więc oprzeć się na tym, co wiedziało i zdecydować o tym, jak zareaguje na zachowanie człowieka. Badacze obserwowali, czy pies wybierze oferowaną miskę.

Okazało się, że w grupie psów, która uczestniczyła w eksperymencie, w którym karmiący nie był obecny przy przekładaniu pożywienia, prawie wszystkie psy wybrały miskę z jedzeniem, a nie tę, wskazywaną przez człowieka. Było dla nich oczywiste, że człowiek po prostu nie wie, w której misce jest smakołyk. W drugiej grupie mniej więcej połowa wybrała proponowaną pustą miskę, a druga połowa – z pożywieniem.

Naukowcy uważają, że jest to dowód na rozumność psów – człowiek może je oszukiwać i wskazywać na niewłaściwą miskę. Nie były więc gotowe zaufać osobie, która je wcześniej karmiła.

Podsumowując swoje obserwacje, autorzy publikacji przytoczyli analogiczne badania przeprowadzone na ludzkich dzieciach w wieku poniżej pięciu lat, jak również na makakach i szympansach. W tych eksperymentach ludzie i małpy znacznie częściej stosowali się do sugestii oczywistego kłamcy, niż wybierali to, co powinni uznać za prawidłowy wybór. Okazuje się więc, że psy są znacznie mniej ufne wobec obcych ludzi niż młodsze dzieci i przedstawiciele bliższych nam gatunków. Potrafią też z pewną skutecznością rozpoznawać u człowieka prawdziwe i fałszywe przekonania.

Na marginesie warto dodać, że eksperyment przeprowadzono trzykrotnie. Najpierw na 120 psach 36 różnych ras, potem na 60 psach 21 różnych ras, a na koniec na 80 psach, z których 40 to przedstawiciele border collie, a 40 – teriery różnych ras. Wyniki analizowano też pod kątem rasy psa – okazało się, że teriery w swoich reakcjach były bliższe dzieciom i małpom niż pozostałym psom.

Źródło badań: Lucrezia Lonardo et al, Dogs follow human misleading suggestions more often when the informant has a false belief, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences (2021). DOI: 10.1098/rspb.2021.0906

Opracowano na podstawie artykułu Dogs can tell when people are lying to them, study finds opublikowanego na portal Phys.org