Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Pierwsi ludzie gatunku Homo sapiens opuścili Afrykę znaczenie wcześniej, niż dotąd sądzono. Do Europy dotarli prawie 150 tysięcy lat wcześniej niż zakładano na podstawie dotychczasowych znalezisk. Dowodzą tego badania prowadzone w Atenach przez naukowców z Uniwersytetu w Tybindze i kilku innych ośrodków. Na podstawie badań porównawczych naukowcy dowiedli, że jedna z dwóch czaszek znalezionych w jaskini Apidima w południowej Grecji, należy do gatunku Homo sapiens, a nie, jak dotąd twierdzono, do Homo neandertalis. Jest to zdecydowanie najstarszy ślad człowieka współczesnego znaleziony poza Afryką. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie „Nature”.

W jaskini Apidima, podczas badań archeologicznych w późnych latach siedemdziesiątych, znaleziono dwie skamieniałe ludzkie czaski, określane jako Apidima 1 i Apidima 2. Czaszki zostały zakwalifikowane jako szczątki dwóch Neandertalczyków i złożone w Muzeum Antropologicznym Uniwersytetu Ateńskiego. Właśnie tam zespół badaczy z Tybingi i kilku innych ośrodków podjął się ponownego, bardziej precyzyjnego badania szczątek. Za pomocą bardzo precyzyjnego badania radiometrycznego udało się ustalić wiek obu czaszek – okazało się, że Apidima 2 ma około 170 tysięcy lat, natomiast Apidima 1 – ku zaskoczeniu badaczy – okazała się aż o 40 tysięcy lat starsza. Nie to jednak przede wszystkim zaskoczyło badaczy. Dzięki wykonaniu wirtualnej rekonstrukcji i dzięki rozbudowanej metodzie porównawczej ustalono, że tylko młodsza z czaszek należała do Neandertalczyka. Starsza ma cechy człowieka współczesnego zmieszane z pewnymi cechami archaicznymi. To oznacza, że najprawdopodobniej należała do wczesnego przedstawiciela Homo sapiens.

– Wyniki naszych badań sugerują, że w środkowym plejstocenie co najmniej dwie grupy ludzi żyły na obszarze dziś należącym do południowej Grecji – wczesna populacja Homo sapiens i – nieco później – grupa Neandertalczyków – opowiada prof. Katerina Harvati ze Senckenberg Centre for Human Evolution and Palaeoenvironment w Uniwersytecie w Tybindze, prowadząca badania i pierwszy autor publikacji w „Nature”.

Ogłoszone odkrycie dostarcza mocnych argumentów wspierających hipotezę o wczesnym i wielokrotnym rozprzestrzenianiu się Homo sapiens poza Afrykę, gdzie wyewoluował jako gatunek. Apidima 1 jest starsza o ponad 150 tysięcy lat od najstarszych dotąd znalezionych w Europie śladów człowieka współczesnego.

– Podejrzewamy – mówi dalej prof. Harvati – że podobnie jak to wydarzyło się na Bliskim Wschodzie, społeczność człowieka współczesnego, do której należał Apidima 1, na wczesnym etapie rozwoju została wyparta przez Neandertalczyków, których obecność w Grecji jest dobrze udokumentowana, także poprzez drugą czaszkę znalezioną w jaskini Apidima.

Neandertalczycy zostali wyparci z tych rejonów dopiero około 40 tysięcy lat temu, przez kolejną falę ludności Homo sapiens, która osiedliła się w tym regionie, a stopniowo – w całej Europie. Ten proces jest znacznie lepiej udokumentowany – dobrze zachowanymi kamiennymi narzędziami i innymi znaleziskami typowymi dla człowieka współczesnego. Z tego czasu pochodzą też ostatnie ślady Neandertalczyków w Europie.

Naukowcy planują dalsze badania w jaskini Apidima. Współpraca między zespołem prof. Harvati z Uniwersytetu w Tybindze a Muzeum Archeologicznym i Uniwersytetem Ateńskim była od początku zaplanowana na szeroką skalę. Zakładano, że badania mogą mieć duże znaczenie dla poznania i zrozumienia historii rozwoju człowieka, jednak wyniki przerosły nawet te oczekiwania.

Publikacja źródłowa:

Katerina Harvati, Carolin Röding, Abel M. Bosman, Fotios A. Karakostis, Rainer Grün, Chris Stringer, Panagiotis Karkanas, Nicholas C. Thompson, Vassilis Koutoulidis, Lia A. Moulopoulos, Vassilis G. Gorgoulis & Mirsini Kouloukoussa: Apidima Cave fossils provide earliest evidence of Homo sapiens in Eurasia. Nature, DOI 10.1038/s41586-019-1376-z

Opracowano na podstawie informacji prasowej dostarczonej przez Uniwersytet w Tybindze - Earliest known Homo sapiens in Eurasia found in Greece.