Od talara do dolara
6 lipca 1785 roku dolar został przyjęty jako waluta narodowa Stanów Zjednoczonych
Historia dolara
Rodowodu słowa dolar należy szukać w Czechach. W miejscowości Joachimsthal (dzisiejszy Jachymov) w 1520 roku odkryto bogate złoża srebra. Jeden z właścicieli kopalni, w których wydobywano srebro, czeski hrabia Jeroným Šlik (bądź Schlick), rozpoczął bicie monet o wadze około 1 uncji nazwanej od miejscowości Joachimsthaler. W powszechnym użyciu nazwa monety Joachimsthaler została skrócona do taler. Nazwa przyjęła się również dla innych zagranicznych monet o podobnej wadze i wymiarach. W ten sposób w różnych krajach pojawiły się różne wariacje językowe: tolar (czeski), daler (duński, szwedzki i norweski), daalder (holenderski), tallero (włoski), daelder (flamandzki) i wreszcie dollar (angielski).
Do rozpowszechnienia się tej nazwy przyczynili się szczególnie kupcy holenderscy, dystrybuując swoje daaldery zarówno w Europie, jak i kilkunastu koloniach, między innymi w Holenderskich Indiach Wschodnich i w Nowej Holandii (dzisiejszy Nowy Jork). Warto zaznaczyć, że nazwa odnosiła się wyłącznie do monet. Banknotów jeszcze nie używano.
Daalder holenderski został wkrótce wyparty przez dolar hiszpański bardzo popularny w koloniach hiszpańskich w Nowym Świecie i na Filipinach. Dolar hiszpański był wówczas srebrną monetą o wartości równej ośmiu realom, dlatego też jej nazwa w języku hiszpańskim brzmiała „kawałek z ośmiu” (real de a ocho). Stał się też nieformalną walutą Ameryki, dokąd przywędrował z pobliskich kolonii hiszpańskich.
W 1690 roku jedna z trzynastu amerykańskich kolonii wypuściła pierwsze papierowe dolary (continentale). Banknoty były jednak łatwe do podrobienia, bez pokrycia w metalach szlachetnych i szybko straciły na wartości. Papierowy pieniądz wypadł całkiem z obiegu i powrócono do monet.
W 1781 roku Kongres mianował Bank of North America w Filadelfii pierwszym narodowym bankiem, aby wspierał operacje finansowe nowego rządu. W 1785 roku (aby mocniej uniezależnić się od korony brytyjskiej) przyjął dolar jako jednostkę monetarną Stanów Zjednoczonych.
W 1861 roku na potrzeby wojny secesyjnej wprowadzono po raz pierwszy do powszechnego obiegu papierowe amerykańskie dolary. Kongres zdecydował o wydrukowaniu banknoty o nominałach 5, 10 i 20 dolarów – wszystkich w kolorze zielonym. Dolary szybko otrzymały przydomek greenback. Z czasem doszły kolejne nominały. Od tej pory zielone dolary stały się w pełni obiegową papierową walutą.
Współczesność
Dziś dolar jest oficjalną walutą: Stanów Zjednoczonych, Portoryko, Mikronezji, Marianów Północnych, Palau, Wysp Marshalla, Panamy, Ekwadoru (od 2000), Salwadoru (od 2001), Timoru Wschodniego, Zimbabwe (od 2009) oraz Bonaire, Saby i Sint Eustatius od 2011 roku. Jeden dolar amerykański dzieli się na sto centów amerykańskich.
Wartość dolara oparta była na parytecie złota. Parytet przyjęty w 1900 roku wynosił 20,67 dolara, a przyjęty w 1934 roku – 35 dolarów za uncję. Od 1933 roku zniesiono wymienialność dolara na złoto dla własnych obywateli. W 1971 roku USA wycofały się z tego parytetu. W 1972 roku uncja złota osiągnęła cenę 42 dolarów. W 1973 roku USA całkowicie odeszły od powiązania wartości dolara ze złotem – odtąd dolar stał się walutą płynną.
Plany zniesienia rezerwy złota, ogłoszone przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, doprowadziły do powstania Partii Libertariańskiej, która obok powstałej później Partii Konstytucyjnej jest jedną z sił politycznych w USA, które dążą do przywrócenia oparcia na kruszcach szlachetnych, uważając, iż brak pokrycia w złocie lub srebrze jest niezgodny z Artykułem I paragraf 10 Konstytucji Stanów Zjednoczonych. Znaczna część członków ruchu Boston TEA Party również nawołuje do przywrócenia parytetu złota.
Wszystkie banknoty i monety wydane od roku 1861 są ważnym środkiem płatniczym i posiadają swoją wartość nominalną (oczywiście najstarsze monety i banknoty posiadają o wiele większą wartość kolekcjonerską).
Wygląd
Papier, na którym są drukowane amerykańskie banknoty, składa się z około 75% bawełny, około 25% lnu oraz kilku ściśle tajnych składników. Tajemnicą są także proporcje. Aby był jeszcze trudniejszy do podrobienia, w mieszankę papieru wtapia się niebieskie i czerwone nitki. Pojedynczy banknot studolarowy od wyprodukowania do wycofania funkcjonuje przez ok. 9 lat. Żywotność banknotu dwudziestodolarowego wynosi ok. 4 lat, jednodolarowy niszczy się natomiast przed upływem 2 lat. Średnio trzeba wymieniać banknoty co 5 lat.
Na rewersie banknotu jednodolarowego znajdują się symbole masońskie: piramida z wszechwidzącym okiem, sowa, pieczęć króla Salomona, symbolika liczbowa związana z liczbą 13.
Opracowano m.in. na podstawie: http://www.dolar.onuse.pl/historia.html
