Jak neandertalczyk kleił narzędzia
Badacze z Uniwersytetu w Tybindze przedstawili nowe dowody na wysoki poziom rozwoju kultury i zdolności umysłowe neandertalczyków. Na stanowisku archeologicznym La Moustier odkryli ślady narzędzi łączonych za pomocą złożonego spoiwa, którego skuteczność naukowcy potwierdzili eksperymentalnie.
Wszystko wskazuje na to, że około 40 tysięcy lat temu na terenach dzisiejszej Francji żyli ludzie, którzy potrafili tworzyć wieloskładnikowy klej, za pomocą którego łączyli kamienne narzędzia. Produkowali go z dwóch składników – ochry i bituminu. Warto zauważyć, że tych surowców nie można było pozyskać na miejscu, gdzie znaleziono te produkty. Oba musiały być sprowadzane z różnych miejsc w regionie. To najstarszy jak dotąd znaleziony dowód na użycie złożonego, sztucznie wytworzonego spoiwa na terenie Europy.
Zespół prowadzony wspólnie przez dr. Patrica Schmidta z Uniwersytetu w Tybindze i dr Ewę Dutkiewicz z Muzeum Prehistorii i Wczesnej Historii (części niemieckiego Muzeum Narodowego w Berlinie) badał znaleziska ze stanowiska archeologicznego we francuskim Le Moustier, analizując dowody na istnienie prehistorycznego kleju. Wynalezienie spoiwa i używanie go do produkcji przedmiotów naukowcy przedstawiają jako jeden z najlepszych materialnych dowodów na postęp kulturowy i rozwój zaawansowanych zdolności poznawczych i dawnych ludzi.
Badania zostały opublikowane w czasopiśmie „Science Advances”.
Kamienne narzędzia z Le Moustier, które stały się przedmiotem tego niezwykłego odkrycia, wcale nie zostały odnalezione niedawno. Przeciwnie, szwajcarski archeolog Otto Hauser wykopał je w roku 1907 i od tego czasu znajdowały się w kolekcji Muzeum Prehistorii i Wczesnej Historii. O samym stanowisku Le Moustier od dawna wiadomo, że było miejscem zamieszkania neandertalczyków między 120 a 40 tysięcy lat temu.
Narzędzia czekały nienaruszone w kolekcji muzealnej aż do lat 60-tych, kiedy to podczas generalnego przeglądu natknięto się na nie i od razu uznano ich wyjątkowość. Nie na tyle jednak, żeby zdecydować o poddaniu ich badaniom. Na to czekały kolejne 60 lat.
Podczas dokładnej analizy badacze odkryli pozostałości mieszanki ochry i bitumenu na niektórych narzędziach kamiennych, takich jak skrobaki czy ostrza. Ochra to naturalny pigment pochodzący ze zwietrzałych skał bogatych w żelazo, ma kolor czerwonawy. Bitumen jest składnikiem asfaltu i produkuje się go z ropy naftowej, ale czasem występuje też naturalnie w glebie.
To, co początkowo zaskoczyło archeologów, to duża domieszka ochry, która miała stanowić nawet 50 procent składu spoiwa. Wysuszony bitumen sam może być skutecznym spoiwem, ale kiedy doda się do niego takie ilości ochry, traci swoje właściwości – badawcze przekonali się o tym prowadząc własne eksperymenty.
Inaczej jednak potoczył się eksperyment, kiedy archeolodzy dodali płynnego bitumenu, który sam nie jest wcale dobrym klejem. Jednak kiedy do bitumenu w takiej formie dodaje się ponad 50 proc. ochry, materiał staje się ciągliwy na tyle, by nałożyć go na kamienne narzędzia, które sklei, ale by nie pobrudził rąk wytwórcy. To, że użyto właśnie takiego materiału, potwierdziły badania laboratoryjne wykonane na Uniwersytecie Nowojorskim.
W Europie jeszcze dotąd nie odkryto takiego dowodu na rozwój prehistorycznego człowieka. Podobne znaleziska – kilkuskładnikowe kleje z dodatkiem ochry – znajdowano dotąd w Afryce. Odmienność tego odkrycia nie polega jednak tylko na lokalizacji. Wcześniejsze kleje wytwarzane były przez przedstawicieli Homo sapiens. Tym razem – przekonują badacze – spoiwo zostało wymyślone i stworzone przez Homo neandertalis, czyli neandertalczyka.
To kolejny dowód na to, że kultura neandertalska w Europie była niezwykle rozwinięta, a człowiek neandertalski cechował się sporymi zdolnościami poznawczymi.
– Nasze badanie pokazuje, że wczesny Homo sapiens w Afryce i neandertalczycy w Europie mieli podobne wzorce myślenia – mówi dr Schmidt. – Ich technologie mają takie samo znaczenie dla naszego zrozumienia ewolucji człowieka.
Badania: Patrick Schmidt, Radu Iovita, Armelle Charrié-Duhaut, Gunther Möller, Abay Namen, Ewa Dutkiewicz: Ochre-based compound adhesives at the Mousterian type-site document complex cognition and high investment. Science Advances, https://doi.org/10.1126/sciadv.adl0822
Opracowano na podstawie informacji prasowej pt. Earliest evidence of a complex adhesive in Europe, opublikowanej na stronie Uniwersytetu w Tybindze.
