Ukryte siły Natury
Autorami książki są Brian Cox – znany popularyzator nauki, brytyjski fizyk cząstek elementarnych, profesor Uniwersytetu w Manchesterze oraz prezenter filmów popularnonaukowych BBC oraz Andrew Cohen – szef działu naukowego BBC i realizator wielu serii oraz filmów popularnonaukowych i dokumentalnych. Stąd najnowsza książka tego duetu to w pewnym sensie dopełnienie serialu telewizyjnego BBC One.
W pierwszych słowach książki jej autorzy zdradzają, że głównym tematem ich rozważań będzie nauce, choć w tytule umieszczają Naturę i to pisaną wielką literą. Czym jest nauka? I jakie ukryte siły kryje Natura?
Popularna encyklopedia internetowa Wikipedia podaje, że „Nauka jest jednym z rodzajów wiedzy ludzkiej. Pod względem poznawczym wydaje się być wiedzą najlepszą, najbardziej adekwatnie opisującą rzeczywistość. Ten wysoki status poznawczy zawdzięcza nauka metodom, jakie stosuje oraz językowi, jakim się posługuje”. Autorzy książki Ukryte siły Natury posługują się jednak znacznie prostszą definicją, można rzec, potoczną, a mianowicie twierdzą, że nauka to zajmowanie się tłumaczeniem szczegółów ludzkiego doświadczania. To po prostu odpowiadanie na pytania, które zdają najmłodsze dzieci, zaczynające dopiero poznawać świat, np. dlaczego Ziemia jest okrągła? Ale czyż te najprostsze pytania nie są najważniejsze i najpoważniejsze? Bo z nich wynika wszystko to, co możemy zaobserwować, cała nasza rzeczywistość, cały Wszechświat.
Ale co z Naturą? Natura to bladoniebieska kropka w czerni Wszechświata, to mające miliony kształtów płatki śniegu i kolorowa tęcza, to wreszcie niewidoczne gołym okiem atomy, które spajają tajemnicze siły – zwane fundamentalnymi. Naturą rządzą także symetria i ruch. Jak zauważają autorzy, Natura jest piękna, bo symetria jest piękna, ale symetria jest nie tylko piękna, ale ważna, niezbędna i powszechna. Obserwujemy ją, podziwiamy, próbujemy zrozumieć, odkrywamy, staramy się przyjrzeć jej z bliska. I zadajemy pytania. Bo w gruncie rzeczy, jakie znaczenie ma fakt, że płatki śniegu są sześcioramienne? Są piękne. I tu jest właśnie sedno: są piękne, bo są właśnie takie i nie mogą być inne. Dlatego człowiek podgląda Naturę. W pięknie odnajduje odpowiedzi, a nawet jeśli ich jeszcze nie odnalazł, to może rozkoszować się tym pięknem i badać nieskończone terytoria nieznanego.
Te nieznane terytoria to kroniki, z których można wiele wyczytać: budowę Wszechświata i atomów, historię Ziemi i gatunków organizmów ją zasiedlających. Ale to nie wszystko. Albert Einstein zauważył, że nie możemy myśleć jedynie o przestrzeni, ale raczej o zdarzeniach zachodzących w określonej przestrzeni i w określonym czasie, bo tak naprawdę czas i przestrzeń nie są tym, czym się wydają. Jak pisał wielki fizyk Hermann Weyl: „Obiektywny świat po prostu jest, ale się nie zdarza”.
Autorzy książki zwracają uwagę na to, że nasze poznawanie Natury często prowadzi do odrzucania lub modyfikowania wcześniejszych odkryć. Książkowe wyjaśnienia znane minionym pokoleniom, w przyszłości mogą stać się ciekawostkami historycznymi. Ale dzieje się również tak, że zachwycające idee wsiąkają tak mocno w kulturę, że przestają być zachwycające. Stają się oczywiste i przechodzimy obok nich obojętnie. Tak jest np. ze świadomością ruchu obiegowego Ziemi. Nie widzimy nic w tym fakcie zachwycającego, bo przywykliśmy do tego, że tak potężny obiekt, jakim jest Ziemia "toczy się wokół Słońca z prędkością bliską 30 kilometrów na sekundę, pokonując co roku 940 milionów kilometrów". A to przecież zdumiewające!
Brian Cox i Andrew Cohen przygotowali książkę, w której najczęściej zadawanym pytaniem jest: "Dlaczego?". Czasami – jak sami przyznają – odpowiedź jest bardzo prosta: „Bo tak już jest”. Taka odpowiedź może wynikać z naszej niewiedzy, może być nieprawdziwa. Na szczęście nauka wciąż znajduje nowe odpowiedzi, dlatego warto pytać.
Najnowsza książka duetu Cox Cohen to ciekawa podroż przez zagadki Wszechświata. Autorzy artykuły pogrupowali w czerech częściach tematycznych: Symetria, Ruch, Pierwiastki, Kolor. W zabawny i przystępny sposób przedstawiają w nich zjawiska fizyczne, teorie dotyczące powstania życia, składniki, siły i prawa Natury. Znajdziemy tu sporo anegdot, odniesień do historii nauki, ale także informacje na temat najnowszych odkryć. Dużą zaletą książki jest jej język, który został dostosowany do czytelników niebędących profesorami fizyki. Mogą po nią sięgnąć zarówno studenci, jak i uczniowie liceów, a także każdy, kogo interesuje to, jak zbudowany jest świat i jakie rządzą nim prawa.