Reakcja opadów śniegu i deszczu na współczesne zmiany klimatu
Opady atmosferyczne odgrywają kluczową rolę w całym systemie ziemskim. Wyraźne zmiany w ich natężeniu i częstotliwości mogą mieć tragiczne konsekwencje - od suszy po powodzie. Dlatego prowadzone są badania, w których określa się zmienności i trendy we wszystkich rodzajach opadów globalnie czy też w skali jednego kontynentu. Pierwszych badań obejmujących całą Europę podjęła się prof. Ewa Łupikasza z Uniwersytetu Śląskiego.
Opady atmosferyczne są kluczowym elementem w systemie ziemskim decydującym o przebiegu wielu procesów środowiskowych i warunkującym życie człowieka. Rzadkie opady śniegu i coraz mniejsza pokrywa śnieżna mogą wzmocnić ocieplenie klimatu. W wielu miejscach na świecie opady śniegu są podstawowym źródłem nawadniania upraw oraz wody pitnej. W skali globalnej około 1/3 wody do nawadniania pochodzi z topnienia śniegu. Pokrywa śnieżna ma duże znaczenie dla bilansu energetycznego Ziemi. Ponadto obfite opady śniegu mogą prowadzić do wystąpienia powodzi roztopowych.
Postać opadów istotnie zależy od temperatury powietrza, która aktualnie wyraźnie wzrasta. Według najnowszych raportów IPCC (2013) w okresie 1880 – 2012 wzrost średniej rocznej temperatury powietrza w skali globalnej osiągnął 0.85 °C. Reperkusją ocieplenia są wyraźne zmiany w występowaniu opadów śnieżnych i deszczu, które zostały udokumentowane w Ameryce Północnej oraz w Eurazji (głównie w Chinach).
Systematyczna obserwacja i notowanie warunków atmosferycznych jest pierwszym ważnym krokiem, jeśli chcemy rozpoznać zagrożenie, które nad nami wisi. Tego typu obserwacje mają bardzo długą historię. Pierwsze odnotowane informacje o opadach jakie znamy pochodzą z Indii z IV wieku p.n.e. Wiemy też, że w średniowiecznej Azji wschodniej - w Chinach i Korei - nie tylko poddawano refleksji ilość opadów, ale także skonstruowano deszczomierze. W Europie regularna obserwacja na coraz większą skalę prowadzona jest od około 300 lat.
Tym bardziej może dziwić, że badania zmienności opadów oraz mechanizmów sterujących tymi zmianami dotychczas nie były prowadzone w skali Europy. Takiego przedsięwzięcie podjęła się dr hab. prof. UŚ Ewa Łupikasza z Wydziału Nauk o Ziemi Unwiersytetu Śląskiego, koordynatorka projektu "Reakcja opadów śniegu i deszczu na współczesne zmiany klimatu i cyrkulację atmosfery w Europie". Celem projektu rozpoczętego wiosną tego roku (2018) jest rozpoznanie zmienności i trendów postaci opadów (deszczów, śniegu i zjawisk przejściowych), ich reakcji na zmiany klimatu oraz relacji z cyrkulacją atmosfery w całej Europie ze szczególnym uwzględnieniem Europy Środkowej.
Projekt jest dopiero na pierwszym, wstępnym etapie. Badacze stawiają sobie ambitne pytania. Przede wszystkim chcą zaobserowować, czy da się określić jakieś statystyczne tendencje, jeżeli chodzi o zmiany wysokości i występowania deszczu, śniegu i opadów mieszanych? Czy obserwowane obecnie ocieplenie się klimatu ma wpływ na wysokość tych opadów? A jaka w tych procesach jest rola cyrkulacji atmosfery? Co ostatecznie - temperatura czy cyrkulacja powietrza - ma większy wpływ na opady?
Artykuł ukazał się w ramach kampanii Uniwersytet Śląski – dla klimatu.
