W sidłach nawyku. Dlaczego mózg tworzy nawyki i czy można je przełamać
Niektóre czynności wykonujemy w sposób automatyczny, nie myśląc o nich. Zamykanie drzwi, gaszenie światła, sięganie po telefon na dźwięk dzwonka czy palenie papierosów – to tylko kilka przykładów nawykowych działań. Dlaczego nasz mózg tworzy nawyki?
Russell A. Poldrack to profesor psychologii na Uniwersytecie Stanforda, dyrektor Stanfordzkiego Centrum na Rzecz Powtarzalności Badań Neuronaukowych, autor książki „Nauka czytania w myślach. Co neuroobrazowanie może powiedzieć o naszych umysłach?”. W swojej najnowszej publikacji naukowiec skupia się na nawykach. Badacz słusznie zauważa, że „jeśli zastanowimy się trochę, jak wyglądałoby nasze życie bez nawyków, zaraz się okaże, że szybko uleglibyśmy paraliżowi decyzyjnemu”. Myślelibyśmy o każdym naszym ruchu.
Książka „W sidłach nawyku…” składa się z dwóch części. Pierwsza dotyczy m.in. tego, czym są nawyki, dlaczego i w jaki sposób powstają, co powoduje, że są automatycznie uruchamiane, jak również dlaczego są tak trwałe i trudno je przełamać. Badacz podkreśla, że zastępowanie starych zachowań nowymi nie powoduje, że zapominamy starego nawyku. Tak naprawdę hamujemy pierwotne zachowanie, robiąc miejsce nowemu. Poldrack wyjaśnia także, jaki związek z powstawaniem i rozwojem nawyków ma dopamina, która – jak się okazuje – odgrywa kluczową rolę w tworzeniu nowych nawyków, zarówno dobrych, jak i złych.
Zwraca też uwagę na mity związane z siłą woli, która jego zdaniem „jest w dużej mierze przereklamowana”. Czytelnik znajdzie tutaj również rozdział poświęcony złym nawykom, czyli uzależnieniom. Badacz dowodzi, że rozwój nałogów opiera się na wielu mechanizmach wspólnych wszystkim zachowanym nawykowym. Systemy mózgowe odpowiedzialne za nawyki są kluczowe dla rozwoju kompulsywnego przyjmowania substancji uzależniających. Naukowiec wyjaśnia także, dlaczego tylko niektórzy ludzie wpadają w uzależnienia, oraz zastanawia się, czy słuszne jest mówienie o uzależnieniu cyfrowym.
Druga część publikacji poświęcona jest nauce o zmianie zachowań. Trudno jest pozbyć się złych nawyków (np. palenia papierosów) mimo silnej motywacji. Ich trwałość jest związana chociażby z faktem, że są one łatwo wyzwalane przez sygnały z otoczenia. Istotną rolę odgrywa tutaj też stres oraz środowisko. Poldrack podkreśla jednak, że zmiana zachowania nie jest niemożliwa. Naukowiec wybiega w przyszłość neuronauki i wspomina o nowych narzędziach zmiany zachowań oraz możliwości „hakowania” nawyków.
„W sidłach nawyku…” to kolejna godna uwagi książka z zakresu neuronauki wydana przez Copernicus Center Press. Publikacja Poldracka stanowi dobre wprowadzenie do aktualnej wiedzy na temat zachowań nawykowych. Choć badacz wyjaśnia, w jaki sposób można spróbować pozbyć się złych nawyków, to nie jest to poradnik.
Autor skupia się przede wszystkim na wyjaśnieniu nawyków z perspektywy neuronauki. Naukowiec przywołuje liczne badania i eksperymenty z całego świata na potwierdzenie swoich tez. Liczne przykłady z życia codziennego ułatwiają czytelnikowi przyswojenie trudniejszych zagadnień. Publikacja zawiera także rysunki, tabele, schematy oraz zdjęcia, które wyjaśniają temat.
Książkę można polecić osobom zainteresowanym neuronauką oraz wszystkim tym, którzy chcą dowiedzieć się więcej o nawykach.