Przystanek nauka - portal Uniwesytetu Śląskiego w Katowicach

Rodowód rzeczownika festiwal sięga łacińskiego przymiotnika fēstus ‘żywy, radosny, wesoły’, od którego pochodzi przymiotnik fēstīvus ‘świąteczny’, dający początek średniowiecznemu łacińskiemu przymiotnikowi fēstivālis ‘o święcie kościelnym’. Ze średniowiecznej łaciny wyraz ten przeszedł do języka starofrancuskiego jako festival lub festivel, a z niego w formie festival do angielskiego i był tam używany od końca XV wieku w szerszym znaczeniu ‘szumne obchody jakiejś uroczystości (jak koronacja króla itp.), dzień takich obchodów’. W leksykografii anglojęzycznej znaleźć można wzmiankę, że wyspecjalizowane znaczenie ‘seria cyklicznie organizowanych, powtarzających się koncertów, sztuk, filmów etc.’ (Chambers Dictionary of Etymology, ed. R. K. Barnhart, New York 2003) w angielszczyźnie po raz pierwszy odnotowano w 1857 roku i pierwotnie używane było w znaczeniu obchodów jakiejś rocznicy, takiej jak urodziny kompozytora lub autora.

Do naszej Poradni Językowej (http://www.poradniajezykowa.pl) zwrócił się redaktor polskiej Wikipedii, który tłumaczył artykuł poświęcony Chujom, czyli plemieniu Majów zamieszkującemu Gwatemalę i Meksyk. Wyjaśnił, że nazwę tę nadali ludowi hiszpańscy konkwistadorzy i zgodnie z regułami języka hiszpańskiego wymawia się ją [czuh]. Zwrócił uwagę, że używanie w piśmie hiszpańskiego zapisu budzi co najmniej niepoważne skojarzenia, zwłaszcza w zdaniach takich, jak Szacowana liczba Chujów w Los Angeles zbliżona jest do ludności San Sebastián Coatán lub też Blisko cztery tysiące mieszkańców Nentón posługuje się chujem. Redaktor spytał, czy można spolszczyć tę nazwę, tak jak spolszczono nazwy innych plemion indiańskich, i jaką formę powinno przybrać spolszczenie: czuh (dla języka) i Czuhowie czy może czuch i Czuchowie? Ważną kwestią jest również to, jak powinien brzmieć przymiotnik: chujański czy czu(c)hański.

Określenie to jest znane w polszczyźnie od XV wieku. W gwarach pojawiły się określenia frejer, frair ‘kawaler, zalotnik’, frairka ‘panna do wzięcia’, które zapożyczono z języka niemieckiego (por. niemieckie Freier ‘zalotnik’). W tym znaczeniu wspomniane słowo rozpowszechniły się także w języku ogólnym. Pokrewną formą było staropolskie fryj ‘zaloty, wolna miłość, rozpusta’ (znane w XV–XVIII wieku). Do XVIII wieku istniał pochodny od tego rzeczownik fryjerz (w wersji żeńskiej fryjerka) o znaczeniu ‘rozpustnik’). W 2. połowie XIX wieku wyraz ten stracił swe negatywne znaczenie, miał formę frejer i oznaczał człowieka wolnego, co pozwala już wyraźniej kojarzyć go np. z niemieckim przymiotnikiem frei czy angielskim free ‘wolny’, które to przymiotniki również mają swe początki w tym samym praindoeuropejskim źródle.

Kilkanaście lat temu pojawił się u nas nowy zawód – florysty i florystki, który zaadaptowano wraz z jego obcą nazwą. Pierwszą wzmiankę o nowym zawodzie znaleźć można w „Przeglądzie Tygodniowym” z 1990 roku: Absolwentka SGGW, uznana florystka, czyli specjalistka od układania roślin w bukiety i kompozycje... Tytułem mistrza florystyki mogło posługiwać się jedynie kilkanaście osób w kraju, absolwentów zagranicznych szkół. Jednakże florysta był zawodem oficjalnie w Polsce nieistniejącym, niezarejestrowanym w urzędowej Klasyfikacji zawodów i specjalności. Najbliższym jego odpowiednikiem w tejże klasyfikacji był bukieciarz. Nowy zawód tymczasem stawał się modny i potrzebny, a wszystkie kraje Europy zachodniej oraz większość krajów Europy środkowo-wschodniej (Czechy, Węgry oraz Litwa i Estonia) miały już w wykazie zawodów oddzielnie wyszczególniony zawód florysty. Przy Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Ogrodnictwa powstał Klub Florystów Polskich, samo zaś Stowarzyszenie (oddział w Poznaniu) wyszło z inicjatywą rejestracji zawodu. Powstały polskie szkoły kształcące florystów, np.

Do znanego krajowego producenta ceramiki łazienkowej wpłynęło pismo, w którym zarzucono firmie niepoprawne nazewnictwo. Według nadawcy poprawną nazwą deski sedesowej jest sedes. Oto fragment pisma od klienta: „Jesteśmy firmą wielopokoleniową posiadającą katalogi z przed II wojny światowej [...]. Nikt nigdy nie używał nazwy deska (nawet kiedy sedesy produkowano z drewna), każda nazwa od czegoś pochodzi, a sedes nie ma nic wspólnego z deską. Nazwa deska sedesowa to już kompletny absurd, albowiem należy rozumieć, że deska jest do lub od sedesu, a przecież ona jest od miski ustępowej. [...] I nie ma tu tłumaczenia, że język polski i nazewnictwo rozwija się idzie z postępem, jest żywy itp., bo po prostu jest to absurd [...]. Sedes ma [...] logiczne uzasadnienie, bo nazwę wywodzi od łacińskiego słowa sede ‘siadaj’ [...]”.