Efektywnie i efektownie
Ostatnio pisałam o tym, jak absolutnie nie uczyć się języka obcego. Teraz powinno być zatem bardziej pozytywnie, np. jakie ćwiczenia wykonywać, aby język obcy "sam" wchodził do głowy. Wspominałam, ze mózgowi po drodze z nauką podpartą ciekawością, zaangażowaniem zmysłowo-motorycznym oraz łączeniem pojedynczych informacji w spójną całość. Trzeba też pamiętać o przyjaznym i bezpiecznym środowisku, w którym się uczymy. Ponadto, wybierając ćwiczenia, dzięki którym będziemy utrwalać nabytą wiedzę, warto skorzystać z osiągnięć neurodydaktyki, a konkretniej poziomów przetwarzania informacji zaproponowanych w 1972 roku przez Craika i Lockharta1 . W założeniu koncepcja ta miała stworzyć ogólne ramy teoretyczne do badań nad pamięcią, szybko jednak zyskała popularność jako teoria poziomów przetwarzania informacji. Craik i Lockhart założyli, że każda informacja przetwarzana jest przez te same struktury w mózgu, ale na różnym poziomie "głębokości". Pojęcie "głębokości" jest oczywiście metaforą i należy je tu zrozumieć jako zakres i intensywność przetwarzania informacji. Wraz z przechodzeniem na głębsze poziomy jej przetwarzania wzrasta prawdopodobieństwo zapamiętania treści. Teoria Craika i Lockharta zakłada co najmniej trzy poziomy przetwarzania:
1. Na pierwszym, najpłytszym poziomie dokonuje się sensoryczna analiza danych (analiza zmysłowa). Rezultaty przetwarzania informacji na tym poziomie są bardzo nietrwałe i podatne na wszelkiego rodzaju zakłócenia. Poziom ten jest jednak wystarczający do wykonywania prostych, podstawowych zadań typu rozróżnianie jednego słowa od drugiego, szukanie słowa w rozsypywance, itp.;
2. Na kolejnym, głębszym poziomie dokonuje się semantyczna interpretacja odbieranego sygnału. Na tym poziomie dochodzi do rozpoznania znaczenia słów i zdań. Większość ćwiczeń, z którymi spotykamy się w nauce języka obcego, nie przekracza niestety tego poziomu. A to wciąż za mało dla efektywnego zapamiętywania. Ćwiczenia operujące na tym poziomie to np. wypełnianie luk, zaznaczanie prawdy i fałszu, itp.;
3. Trzeci poziom to ten, do którego powinniśmy dążyć ucząc się i ucząc innych: tutaj bowiem odbywa się przetwarzanie informacji w celu aktywizacji wiedzy już posiadanej. Korzysta się z różnego rodzaju skojarzeń, a także zachodzi reorganizacja wiedzy. Nowe informacje mogą uzupełniać to, co wiedziało się do tej pory, starsze informacje mogą pomagać w zrozumieniu nowego materiału, a także mogą być przekształcane w nowe struktury łączące w sobie starsze i nowe informacje.
Nie muszę dodawać, że przetwarzanie informacji na głębszych poziomach wpływa na zapamiętywanie informacji. Ma to szczególne znaczenie w procesie uczenia się. Teoria poziomów przetwarzania informacji pokazuje, że nie tyle ilość powtórzeń, lecz myślenie w o wiele większym stopniu zwiększa efekty uczenia się. Jakie typy ćwiczeń odwzorowują przetwarzanie informacji na najgłębszym poziomie? Takie, w których będzie się aktywizowało wiele umiejętności poznawczych naraz, jak np. pisanie historii czy scenariuszy, tworzenie komiksów (niekoniecznie muszą być długie!) na bazie nowo poznanego materiału, robienie notatek własnych czy... ściąg, co wymusza aktywne powtarzanie, porządkowanie wiedzy, nadawanie struktury treściom, sortowanie, wyszukanie informacji, porządkowanie, kategoryzowanie.
1Craik, F. I. M., & Lockhart, R. S. (1972). Levels of processing: A framework for memory research. Journal of Verbal Learning and Verbal behavior, 11, 671-684.
